Ιερά Μονή Μεγάλου Σπηλαίου

Η Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου, το πρώτο χριστιανικό Μοναστήρι στον Ελλαδικό χώρο, κατέχει μια από τις πιο εξέχουσες θέσεις ανάμεσα στα πιο γνωστά μοναστήρια της Ελλάδας. Βρίσκεται ΒΑ και σε απόσταση 10 χλμ. από την πόλη των Καλαβρύτων. Η Μονή είναι αφιερωμένη στη Θεοτόκο και πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου. Ιδρύεται τον 4ο αι. μ.Χ. από τους Θεσσαλονικείς μοναχούς Συμεών και Θεόδωρο, που κατά θεία επίνευση αναζητούν και βρίσκουν την εικόνα της Παναγίας στο σπήλαιο, όπου ορθώνεται σήμερα το μοναστήρι. Η εικόνα της Παναγίας Μεγαλοσπηλαιώτισσας, είναι ανάγλυφη, από κερί και μαστίχα και τοποθετημένη σε ασημένια θήκη, που κοσμείται με παραστάσεις από τον θεομητορικό κύκλο. Η παράδοση την αναφέρει ως έργο του Ευαγγελιστή και ιατρού Λουκά. Η Μονή αποτελείται από ένα οκταόροφο εντυπωσιακό κτηριακό συγκρότημα, που περιλαμβάνει χώρους υποδοχής, φιλοξενίας, ξενώνα, τραπεζαρία, και βιβλιοθήκη. Το καθολικό της μονής είναι σκαμμένο στο βράχο και ακολουθεί τον τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς, με δύο νάρθηκες. Εδώ φυλάσσεται η πολύτιμη και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Κατά την περίοδο της Εθνικής Παλιγγενεσίας το Μέγα Σπήλαιο αποτελεί σημαντική επαναστατική εστία. Ο Ιμπραήμ που καλείται από την Αίγυπτο για να βοηθήσει τους Οθωμανούς να κυριαρχήσουν επί των επαναστατημένων Ελλήνων εποφθαλμιά τη Μονή που στέκει από τότε απρόσιτη και άπαρτη, ίδια γερακοφωλιά μέσα στο άγριο τοπίο. Το 1827 φτάνει με τα στίφη του μπροστά στο μοναστήρι. Οι μοναχοί με τη βοήθεια των Πετμεζαίων που οχυρώνονται με τα παλικάρια τους και με τις ενισχύσεις που στέλνει ο γέρος του Μωριά θα αποκρούσουν τον εχθρό, καθιστώντας τη Μονή απόρθητη. Μέσα στο διάβα της ιστορίας το μοναστήρι έχει υποστεί πολλές καταστροφές. Η πρώτη καταστροφή αναφέρεται στη πυρκαγιά του 1934 από άγνωστη αιτία. Σημαντικότερη και ολοσχερής υπήρξε αυτή του 1943 που υφίσταται από τους στρατιώτες του Τρίτου Ράιχ. Στις 8.12.1943 στήνουν οπλοπολυβόλα κατέναντι της μονής και ρίχνουν οβίδες στις εξόδους της, για να εμποδίσουν την διαφυγή των μοναχών. Αφού την καταλαμβάνουν, εκτελούν 25 άτομα, τους μοναχούς και τους λαϊκούς που βρίσκονται στο εσωτερικό και τους ρίχνουν σε γκρεμό στη θέση «Κισωτή». Συνεχίζουν κατόπιν την πορεία τους προς τα Καλάβρυτα. Όταν ολοκληρώνουν το φονικό τους έργο αφανίζοντας ζωές και καταστρέφοντας περιουσίες επιστρέφουν ξανά στο Μέγα Σπήλαιο για να το λεηλατήσουν και στο τέλος να το πυρπολήσουν.