Επτάλοφο, 8 Οκτωβρίου 1943
Το Ολοκαύτωμα της Eπταλόφου, 8 Οκτωβρίου 1943
Στις 8 Οκτωβρίου Ι943 γράφτηκε μια από τις πολλές διαχρονικά μελανές σελίδες στην ιστορία της Επταλόφου Παρνασσού (πάντα από στρατεύματα κατοχής).
Στις 6 Οκτωβρίου Ι943, σμήνος αμερικανικών βoμβαρδιστικών αεροπλάνων περνούσε πάνω από την τότε Κοινότητά μας (Άνω Aγόριανη) επιστρέφοντας στις βάσεις του στην Ιταλία, αφού είχε βομβαρδίσει εχθρικούς στόχους στην Ελευσίνα και το Τατόι Αττικής.
Δυο γερμανικά καταδιωκτικά, "Στούκας", καταδίωξαν ένα εξ αυτών και το κα¬τέρριψαν δίπλα στο χωριό μας. Το εξαμελές πλήρωμα του αμερικανικού αεροπλάνου το εγκατέλειψε με αλεξίπτωτα. Οι Γερμανοί από Πολύδροσο και τη Λιλαία παρακο¬λουθούντες τα τεκτενόμενα έσπευσαν προς την Επτάλοφο με σκοπό να αιχμαλω¬τίσουν τους αλεξιπτωτιστές, βάζοντας τα μάλιστα εναντίον τους με τα πολυβόλα τους (έγκλημα πολέμου).
Από την Επτάλοφο οι εφεδρικές δυνάμεις Εθνικής Αντίστασης (Μαχητική Ομάδα) καρτέρησαν την εμπροσθοφυλακή των Γερμανών στο ενδιάμεσο Επταλόφου και Λι¬λαίας, στη θέση Βρυζόραχη-Όχτος. Εκεί κατόπιν πεισματικής αναμέτρησης - μάχης οι Γερμανοί οπισθοχώρησαν αφήνοντας 7 νεκρούς.
Την επόμενη ημέρα (7 Οκτωβρίου 1943) καίνε οι Γερμανοί το Κάτω Χωριό (Λιλαία) και την μεθεπόμενη της μάχης (8 Οκτωβρίου I943) εκδικούνται την Επτάλoφo (Άνω Aγόριανη). Καίνε ολόκληρο το χωριό. Από τα 184 σπίτια του κάηκαν τα 146 κι όσοι κάτοικοι του δεν μπόρεσαν ή πρόλαβαν να το εγκαταλείψουν κατεσφάγη¬σαν ή κάηκαν ζώντες, από νήπια αβάπτιστα έως ανήμποροι γέροντες. Από μια και μόνη οικογένεια μαρτύρησαν 7 άτομα. (Μια κόρη Ι7χρονη, πριν φονευθεί, βιά¬στηκε από 15 άτομα). Θύματα συνολικά 17, οι:
1.Αικατερίνη Ν. Βελέντζα (Κιρκάσαινα)
2.Μαρία Π. Καραπανάγου
3.Πανάγου Ι. Μούκα (γιαγιά)
4.Μαρία Αλεξ. Μούκα(μάνα-σύζυγος)
5.Αφροδίτη Αλ. Μούκα (κόρη 17 χρονών)
6.Δημήτριος Αλ. Μούκας (γιος)
7.Αναστάσιος Αλ. Μούκας(γιος)
8.Παναγιώτης Αλ. Μούκας(γιος)
9.(αβάπτιστο)Αλ. Μούκα (κόρη)
10.Ανδρέας Δ. Τούντας (Μπάφας)
11.Ευθυμία Μπαΐρα
12.Ιωάννης Λάζος
13.Ασήμω Αλεξ. Λιάπη (Ζαζάναινα)
14.Ουρανία Ανδρ. Κούτρη
15.Αθανάσιος I. Koφίνης
16.Μαρία Αθαν. Κοφίνη (σύζυγος)
17.Ανδρέας Ευθ. Λάζος (Ανδρίτσος)
Οι Αγοριανίτες παρόντες πάντα στους Εθνικούς μας Αγώνες πλήρωσαν με αίμα την Ελευθερία της Πατρίδας μας.
Πριν την Επανάσταση του 1821 από τους Τούρκους, λόγω του «ατίθασου» του χαρακτήρα τους σε επαναστατικά κινήματα (η καταγωγή τους από τους Μεγάλους Κομνηνούς της Τραπεζούντας), ξαναμαρτύρησαν αρκούντως για τον εξαφανισμό τους.
Οι μεν Προεστοί τους κρεμάστηκαν στον Αϊ Γιώργη τους στις μεγάλες φτελιές, οι δε «δυνάμενοι να φέρουσι όπλα» (άνω των 14 ετών) εσφαγιάσθησαν και οι υπό¬λοιποι (γυναικόπαιδα και γέροντες) εξορίσθηκαν στο Αυλάκι του Ζητουνίου Λα¬μίας) και πέθαναν όλοι τους από ελονοσία. Ένας μόνο γλύτωσε δια της φυγής, ονόματι Κομνηνός ή Κομνάς Τράκας.
Κατά την Επανάσταση του '21, επειδή 350 Αγοριανίτες συμμετείχαν στην πολιορκία της Ακρόπολης, σε αντίποινα, 73 γυναικόπαιδα αιχμαλωτισθέντα από προδοσία σε σπήλαια του Παρνασσού πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα τής Αιγύπτου, της Πόλης και στο Μοναστήρι της Σερβίας.
Στους Βαλκανικούς Πολέμους και στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο η Αγόριανη είχε 12 θύματα. Το 1940 είχε 3 θύματα (Δήμος Ν. Βελέντζας, Δήμος Α. Τράκας και Ασημάκης Μ. Πανάγου). Σήμερα η Επτάλοφος ή Αγόριανη απολαμβάνει τα αγαθά της Ελευθερία της ευημερούσα με τους 599 κατοίκους της (απογραφή 2001) και την τιμητική επωνυμία της ως «η Ελβετία του Νότου».
Ιστορικές Πηγές: Δ. Δημητρίου ή Νικηφόρος, Σταμ. Σταμάτης και Γ. Α. Βαρκάκης και Σεφρές
Πηγή: Δήμος Παρνασσού