Σούβαρδο, 10 Δεκεμβρίου 1943
Το Σούβαρδο είναι ένα όμορφο χωριό των Καλαβρύτων που βρίσκεται στους πρόποδες του Χελμού κτισμένο σε υψόμετρο 1.250 μ. σε απόσταση 13χλμ. από τα Καλάβρυτα.
Χαρακτηριστικά του τόπου είναι το πυκνό ελατοδάσος που περιβάλλει το χωριό,η πλούσια πανίδα,τα κρυστάλλινα νερά των πηγών του και η απέραντη θέα.
Όσον αφορά την ονομασία του χωριού έχει επικρατήσει η πρώτη και καλύτερα θεμελιωμένη άποψη πως το όνομα είναι βυζαντινής προέλευσης και προέρχεται από Έσω Βάρδα-Σουβάρδα-Σούβαρδο.Το Έσω Βάρδα στα βυζαντινά κτηματολόγια μεταφέρεται ως Σωβάρδα που σημαίνει κτήματα κοντά στο χωριό. Υπάρχουν και άλλες απόψεις όπως αυτή που θέλει το όνομα να προέρχεται από το Σου=Νερό και βαρ=έχει και είναι επομένως τουρκικής προελεύσεως η οποία άποψη δεν φαίνεται τόσο ισχυρή αφού το χωριό υπήρχε πολύ πριν την έλευση των Τούρκων.
Ο τόπος του Σουβάρδου από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι τον 4ον π.χ αιώνα ήταν παρθένο δάσος.Αυτό το αποδεικνύουν η μορφολογία του εδάφους,οι κλιματολογικές συνθήκες, η ιστορία της περιοχής και το γεγονός ότι δεν έχουν βρεθεί αρχαιολογικά ευρήματα, δεν αναφέρεται καθόλου από τους ιστορικούς, ούτε μύθοι και σχετικές παραδόσεις υπάρχουν. Σιγά σιγά ο χώρος θα αρχίσει να κατοικείται από διάσπαρτες ομάδες Αρκάδων κυρίως κτηνοτρόφων που ξέρουν την περιοχή και ζούν σε καλύβες στην θέση ¨Παλιο-Σούβαρδο¨ στο ανατολικό μέρος του σημερινού χωριού όπου υπήρχε πολύ νερό.Κατά την χειμερινή περίοδο οι κάτοικοι μετακινούνται σε ηπιότερο κλίμα,είναι γνωστό ότι στον μικρό κάμπο μεταξύ στάσης Κερπινής και Καλαβρύτων όπως και στην πεδιάδα της Βυσωκάς υπήρχαν χωράφια κυριότητος Σουβαρδιτών που ακόμα και σήμερα διεκδικούνται από τους απογόνους τους. Κατά την περίοδο του πρώιμου Βυζαντίου (330-700),ο χώρος του Σουβάρδου ανήκει κατά την πλειοψηφία του σε μεγαλοκτηματίες ή στο Μ. Σπήλαιο. Έτσι οι κάτοικοι αρχικά ήταν υπηρέτες κτηνοτρόφοι ή γεωργοί που δούλευαν για λογαριασμό των ιδιοκτητών. Κατά την περίοδο μεταξύ 1000 και 1100 Ηπειρώτες κτηνοτρόφοι πιεζόμενοι από επιδρομές Ιλλυρικών φυλών αναγκάζονται να εκπατριστούν και μία από τις περιοχές που είναι πρόσφορες για βοσκή, είναι αυτή των Καλαβρύτων. Από όσα έχουν προαναφερθεί προκύπτει ότι οι Ηπειρώτες δεν δημιούργησαν τις πρώτες κοινότητες Σουβάρδου αλλά βρήκαν προγενέστερους οικισμούς. Ο ρόλος του Μ.Σπηλαίου υπήρξε καθοριστικός στη ζωή, την ανάπτυξη και μάλλον στη δημιουργία του Σουβάρδου, από τους βυζαντινούς χρόνους υπήρχε μονοπάτι που οδηγούσε από το Σούβαρδο στο Μ.Σπήλαιο.
Σε αυτήν την περίοδο αν όχι νωρίτερα δημιουργείται ο οικισμός (με κτίσματα) στη σημερινή θέση του χωριού και προκύπτει η ονομασία “Παλιο-Σούβαρδο” ως σημείο θερινής πρόχειρης εγκατάστασης. Κατά το 1204-1325 το Σούβαρδο ανήκει σε ένα από τα 12 Φέουδα της Βαρωνίας Καλαβρύτων, οι Σουβαρδίτες άρχισαν να ασχολούνται πιο συστηματικά με τη γεωργία, αφού είχε παραχωρηθεί γη στους ορεινούς. Το 1460 το Σούβαρδο καταλαμβάνεται απο τους Οθωμανούς όπως και ολόκληρη η Πελοπόννησος. Τον Μάιο του 1826 κατά την περίοδο της επανάστασης σε μια επιδρομή του Ιμπραήμ κάηκαν τόσο το Σούβαρδο όσο και το Βραχνί ενώ οι κάτοικοί τους, άλλοι καταφεύγουν στο Μ.Σπήλαιο, άλλοι στα γύρω βουνά και οι περισσότεροι στο καστράκι. Οι απώλειες για το Σούβαρδο και το Βραχνί ήταν μεγάλες καθώς χάθηκαν 200 Σουβαρδίτες και ανάλογοι Βραχνέοι.
Κατά τη Γερμανική κατοχή που η αντίσταση βαδίζει στην κορύφωσή της το χωριό προσφέρεται για καταφύγιο ανταρτών και αντιστασιακών πολιτικά οργανωμένων.
Στις 9-12-1943 λίγες μέρες πριν το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων (13-12-1943) οι Γερμανοί έφτασαν στο χωριό και εκτέλεσαν πέντε αντιστασιακούς Καλαβρυτινούς λίγο μετά την κάτω βρύση. Την νύχτα οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό και σώθηκε μόνο η εκκλησία και δύο σπίτια.
Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας το 1944 δεν αρχίζει αμέσως η επούλωση των πληγών του πολέμου και η ανοικοδόμηση της γιατί μεσολαβεί ο εμφύλιος ο οποίος ουσιαστικά ξεκινάει τον Δεκέμβριο του 1944. Έτσι η ζωή στο Σούβαρδο δεν αποκαθίσταται αμέσως στον προπολεμικό της ρυθμό, ιδίως την περίοδο 1943-1949 δεν μπορεί να μιλήσει κανείς για θερινή διαμονή γιατί η μη ομαλή κατάσταση σε όλη τη χώρα, ιδίως στην ύπαιθρο είναι απαγορευτική. Όμως κατά το έτος 1949 η επάνοδος των κτηνοτρόφων από το Κουρτέσι Ηλείας και των γεωργών από τα Βραχνέικα και Τσουκαλέικα Αχαίας συνεχίζεται, εκείνη την περίοδο οι Σουβαρδίτες με στερήσεις ξαναχτίζουν τα σπίτια τους επάνω στα ερείπια. Εκτός από αυτούς όμως σπίτια έκτισαν και παραθεριστές που αγάπησαν το Σούβαρδο, η γεωργία όμως που έστω και στοιχειωδώς απασχολούσε μερικούς κατοίκους μέχρι το 1944 εγκαταλείπεται ολοκληρωτικά. Οι κτηνοτρόφοι συνεχίζουν ν’ανεβάζουν τα κοπάδια κατά τη θερινή περίοδο, αλλά και εκείνοι μειώνονται σταδιακά. Το Σούβαρδο σαν θέρετρο από το 1950 και μετά βρίσκεται σε συνεχή άνοδο για να φτάσει στο μεταπολεμικό αποκορύφωμα του τη δεκαετία 1980.
πηγή: βιβλίο Σούβαρδο-Αντρέας Παπανικολόπουλος